Radzewice wczoraj i dziś

Spacerkiem po przeszłości


Początki

 

Historia Radzewic nie jest zbyt długa, sięga połowy XVIII wieku. W tym czasie Wielkopolska

odczuwała jeszcze skutki wyludnienia spowodowanego przez toczącą się wcześniej wojnę

północną, przemarsze obcych wojsk i związane z tym epidemie.

 
   Zastój gospodarczy, podupadające rolnictwo, brak rąk do pracy spowodował, że właścicielka

Kórnika i Bnina Teofila z Działyńskich Szołdrska Potulicka (znana jako Biała Dama z Kórnika) aby

zwiększyć dochody ze swoich dóbr, sprowadziła w nasze rejony osadników niemieckich. Ich osady

lokowała na trudnych, ubogich rolniczo, często podmokłych terenach.


   Osadników takich nazywano zwyczajowo Olędrami (Holendrami). Termin olęder w XVIII wieku

nie dotyczył narodowości osadników, a jedynie zasad prawa na jakich lokowano nową osadę, tzw.

prawa olęderskiego, (prawo to wprowadzono wcześniej dla osadników holenderskich, którzy

przybyli do Polski w XV i XVI wieku).


W nowo tworzonych wsiach na prawie olęderskim mogli osiedlać się również Polac
y, choć


zwykle pozostawali w osadzie w mniejszości.

Korzyści z prawa olęderskiego:


 • olędrzy byli ludźmi wolnymi, nie podlegali obciążeniom pańszczyzny, która w tym czasie

     obowiązywała polskich chłopów,


za dzierżawę gruntów płacili ustalony czynsz, mogli w dowolnej chwili sprzedać swoje

   gospodarstwo i opuścić majętność,


za zobowiązania wobec pana odpowiadała solidarnie cała gmina olęderska, między osadą

i panem pośredniczył wybierany przez członków osady sołtys i ławnicy, samorząd ten

administrował osadą  i pełnił rolę sądu w drobnych wykroczeniach,


osadnicy  mieli prawo do własnej szkoły, rzemieślników i cieszyli się wolnością 
wyznania,


Gospodarka osadników była lepiej zorganizowana i wydajniejsza niż chłopów pańszczyźnianych.

Olędrzy potrafili skuteczniej meliorować grunty, użyźniać piaski, zagospodarowywać tereny

zalewowe i karczować lasy. Osady olęderskie przynosiły więc większe dochody właścicielom

ziemskim.




Przywilej lokacyjny osady Hollędry Radzewskie




Podstawą prawną założenia naszej osady tzw. Hollędrów Radzewskich był przywilej lokacyjny,

czyli kontrakt wyrażający wolę właścicielki dóbr kórnickich Teofili Szołdrskiej Potulickiej

podpisany 8 lipca 1742 roku.

 


W
arunki zawarte w kontrakcie były korzystne dla obu stron, osadnicy byli zwolnieni


przez pierwszych siedem lat  z czynszu dzierżawnego, otrzymali po 30 mórg ziemi uprawnej, mieli

zapewnioną swobodę wyznania religijnego, mogli mieć własnych rzemieślników, zbudować szkołę

i zatrudnić  swojego nauczyciela. Nie bez znaczenia był również fakt, że mogli z dużą swobodą 

dysponować zasiedlonymi gruntami np. 
sprzedać je, wydzierżawić bądź darować w trakcie trwania

kontraktu osadniczego.


Po ponad stu latach Tytus Działyński w 1852 roku zniósł czynsze dzierżawne


Radzewskim Hollędrom i ich gospodarstwa stały się niezależne od dworu kórnickiego.

 
       

  

Kopi przywilejó Holl ę dró Radzewskic 1821r oku piecz ę ci ą   czasó

W
ielkieg Ksi ę stwa  
Pozna ń skiego (sporz ą dzona na podstawie orygina ł u z 1742 r oku

d ł o: Biblioteka Kórnicka  akt B 2703)       fotAnna Szulc


Pełna treść przywilejów Hollędrów Radzewskich dla zainteresowanych dostępna  tutaj:    

holland.org.pl/art.php


 
Trochę liczb i nazwisk

Pierwsze odnalezione wpisy archiwalne 
o liczbie radzewskich gospodarzy pochodzą z inwentarza

spisanego w roku 1780, 
w którym znajdują się tabele czynszów z  nazwiskami  niemieckich

osadników i 
podziałem roli na: rola dobra, rola licha, łąki dobre, łąki liche, suma gruntów

do czynszu, place budowy, piaski, rowy i błota, suma wszelkich gruntów, czynsz  i opłaty

dodatkowe.


                                                                                                                          fotAnna Szulc

                         



              ( ź d ł o Bibliotek Kórnick PAN akt B 1438)   fotAnna Szulc 

 

Lista czynszowników z 1780 roku. Na dole w tabeli zaznaczone są także grunty szkolne

wyłączone z czynszu
i łąka pańska.



Jak wynika z tabeli początkowo na Radzewskich Hollędrach było 24 gospodarzy

opodatkowanych czynszem. Z czasem zmieniali się właściciele gospodarstw (w rubryce

r
emarques-notatki dopisane są nowe nazwiska).


Poniżej znacznie późniejszy dokument  z korespondencji z Dominium Kórnickim z 1847 r.

 
                                                                                                                        fotAnna Szulc

   Warto zwrócić uwagę na fakt, że mimo, iż Olędrzy mieli w osadzie szkołę, niewielu z nich


potrafiło pisać, przy większości nazwisk widnieją bowiem krzyżyki zamiast podpisów.



   Wg p
ruskich danych ze spisu powszechnego na początku XIX wieku mieszkało we wsi

31 
rodzin, a z danych parafii bnińskiej wynika, że liczba mieszkańców w tym czasie wynosiła

około 270 osób, przy czym większość z nich stanowili protestanci - 92% a tylko 8% było

katolikami (źr. Jarosław Malesiński 2013 r.). 
Możemy stąd wnioskować, że prawdopodobnie 

w osadzie 
mieszkała w owym czasie przynajmniej jedna rodzina polska (tutejsi Niemcy

nie byli katolikami).

Na przełomie XIX i XX wieku  w Radzewskich Hollędrach było już  41 domostw

i 384 
mieszkańców. Wtedy funkcjonowała już zamiennie niemiecka nazwa wsi - Hohensee.

Dla porównania - dzisiaj w Radzewicach mieszka około 400 osób w 130 domach.





Ta strona internetowa została utworzona bezpłatnie pod adresem Stronygratis.pl. Czy chcesz też mieć własną stronę internetową?
Darmowa rejestracja