Parę ciekawostek o przeprawie promowej

 
 Przeprawa promowa przez Wartę w naszej miejscowości prawdopodobnie została

uruchomiona wkrótce po zagospodarowaniu tych ziem przez Olędrów tj. w drugiej

połowie XVIII wieku, ponieważ w owym czasie  tędy przebiegał trakt handlowy

z Kórnika do Czempinia przez Żabno.

     Najstarsze i najciekawsze dane archiwalne dotyczące przeprawy promowej na 

Radzewskich Hollędrach pochodzą z 1840 - 1906 roku z korespondencji między władzami

pruskimi a właścicielami Kórnika, zachowanej w zbiorach Biblioteki Kórnickiej.
 

   Za utrzymanie przeprawy przez rzekę zgodnie z obowiązującym prawem pruskim finansowo

odpowiadało Dominium w Kórniku, a Olędrzy byli tylko przewoźnikami zobowiązanymi 

do obsługi przewozu i utrzymywania sprzętu w dobrym, bezpiecznym stanie. 

   Przez ponad sto lat przeprawa odbywała się przez Święconkę, dalej przez cypel leżący

między starorzeczem a właściwym korytem Warty i na końcu przez główne koryto  rzeki

w kierunku Krajkowa. 

   Przeprawę początkowo obsługiwały dwa promy, mniejszy z nich pływał przez Święconkę,

drugi duży, do którego obsługi potrzebnych było dwóch ludzi, umożliwiał przeprawę

przez Wartę. Były to promy łańcuchowe, każdy wyposażony był dodatkowo w dwa czółna

z wiosłami i tzw. mostki umożliwiające bezpieczny wjazd i zjazd z promu na brzeg. 

    Na początku XIX wieku z polecenia Dominium skasowano prom na Święconce, usypano

groblę i zbudowano most łączący oba brzegi starorzecza.  W 1843 roku jednak most rozebrano

i powrócono do przeprawy promowej. Prawdopodobnie było to związane z kosztami

utrzymania i remontów mostu, ponieważ pod koniec zimy, kiedy puszczają lody spokojna

Święconka zamieniała się w rwącą rzekę, kra i nadmiar wody wpływała starym korytem

Warty do starorzecza, porywając i niszcząc wszytko na swojej drodze.

(O niszczącej sile wody wpływającej do starorzecza przy powodziach wspominał 

p. Marek Schneider i starsi mieszkańcy wsi. Jeszcze w czasach powojennych Święconką płynęły 

porwane przez falę powodziową drewniane bramy, stodoły, a barki cumujące na przystani 

przemieszczały się do głównego koryta i wypierane aż na łąki, zatrzymywały się na okolicznych

sosnach.)  
 

   Nazwa starorzecza Święconka wg ustnych przekazów mieszkańców wywodzi się od wypadku, w którym na

starorzeczu potopili się mieszkańcy, przeprawiający się na łodziach z wielkanocną święconką do kościółka

położonego po drugiej stronie Warty. Nie były to więc wiosną bezpieczne czy spokojne wody. 

  Miejsce przeprawy

   Dysponujemy trzema dokumentami pokazującymi miejsce pierwszej przeprawy:

 

 

Przeprawa przez Święconkę i Wartę

Pierwszy szkic  przedstawia istniejącą wtedy przeprawę oraz projekt  wyprostowania  drogi

przez łąkę i usypania grobli z drogą po stronie Krajkowa (1867rok) fot. Anna Szulc

Tutaj ten sam projekt, bardziej czytelny, prawdopodobnie sporządzony na podstawie poprzedniego.

   Rzeczywiście utrzymywanie podwójnej przeprawy narażało Dominium na zwiększone koszty,

tym bardziej, że w drugiej połowie XIX wieku ruch na przewozie nie był zbyt intensywny,

szacowano go na poziomie 20 fur tygodniowo (poza okresem kiedy zwożono siano z łąk

położonych po drugiej stronie Warty). O tym jak duży był to wydatek dla dworu kórnickiego,

świadczą rachunki i nakazy płatnicze opiewające na kwoty od kilkuset do ponad 1000 talarów

(tyle kosztowało zbudowanie nowego promu i wyposażenie go w odpowiednio długi łańcuch).

 

Koszty utrzymywania promów  fot. Anna Szulc

   Dominium przez kilkadziesiąt  lat bezskutecznie toczyło spór z władzami pruskimi domagając się

od Fiskusa podziału kosztów za utrzymanie przewozu, uważając, że  utrzymanie drożności traktu

należało również do obowiązków państwa. 

   Wśród naszych Radzewskich Olędrów był budowniczy promu i łodzi, tzw. szkuciarz -

Rudolf Schulz, a wieloletnim przewoźnikiem Gottfried Firus i  Wiesner.

   Taryfa przewozu w Radzewskich Olędrach w srebrnikach i funtach: 

 

źródło: Biblioteka Kórnicka  PAN   fot.Anna Szulc

 

   W dokumentach zachowanych w Bibliotece Kórnickiej nie ma wzmianki o przeprawie 

powstańców w 1848 roku, o której  wspomina się w dzisiejszych opracowaniach, jest natomiast

informacja o tym, że w 1831 roku przeprawiała się tędy przez Wartę duża grupa wojska pruskiego.

W związku ze złym stanem promu na Radzewskich Olędrach i obawą o bezpieczeństwo żołnierzy

sprowadzono tutaj na czas przeprawy na polecenie Urzędu Ziemiańskiego, prom z pobliskiego

Rogalina. 

   W związku  z dużymi kosztami utrzymania przewozu na Warcie hrabia Działyński  w końcu

wydzierżawił promy radzewskim przewoźnikom, a później sprzedał je na przełomie XIX/XX w. 

 

   Nie udało się odnaleźć potwierdzonych  informacji o późniejszym  przewozie przez Wartę,

z przekazów ustnych wiadomo, że przeprawa promowa istniała jeszcze przed pierwszą wojną

światową ale odbywała się już bezpośrednio przez Wartę, w miejscu obecnej przystani. Prowadziła

do niej wybrukowana droga, która istnieje do dzisiaj.

     Promu w Radzewicach nie pamiętają najstarsi mieszkańcy urodzeni w latach 1929-35.

Niektórzy z nich twierdzą, że  w okresie międzywojennym prawdopodobnie prom z Radzewic

został przewieziony do Rogalinka na przeprawę w kierunku Mosiny.